ODPOWIEDŹ
Trwającego okresu prowadzenia własnego gospodarstwa rolnego nie wlicza się do stażu pracy, od którego zależy prawo do dodatku stażowego lub jego wysokość, choć nie jest to zabronione. Wyrównanie tego dodatku za trzy lata wstecz byłoby konieczne, gdyby pracodawca zatrudniał przez ten czas pracownika. Okres pracy w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika należy uwzględnić w stażu urlopowym, a okres prowadzenia własnego gospodarstwa – w zależności od decyzji pracodawcy.
UZASADNIENIE
Do okresów uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę (tzw. stażowy) pracownika samorządowego wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, czyli tzw. okresy zaliczalne (art. 38 ust. 1 i 5 w zw. z art. 36 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych).
Takim odrębnym przepisem jest art. 1 ust. 1 ustawy o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (dalej ustawa o pracy na roli). Stanowi on, że pracodawca powinien zaliczyć do stażu pracy pracownika:
- okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
- przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
- przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Dla odpowiedzi na pytania Czytelnika ważne są pkt 1 i 3 z tej listy. Punkt drugi należy pominąć z powodu rozbieżności czasowej.
Ważne
Dla uwzględniania w stażu pracy okresu prowadzenia własnego gospodarstwa rolnego wystarczy samo jego prowadzenie, bez względu na to, w jakim czasie miało to miejsce i bez konieczności spełniania jakichkolwiek dodatkowych warunków (por. wyrok SN z 2 sierpnia 2012 r., sygn. akt II BP 17/11, MoPr 2012/12/650).
Z przepisów nie wynika, że okres prowadzenia gospodarstwa powinien być zakończony. Ten warunek został wyraźnie zapisany jedynie w stosunku do okresów zatrudnienia. Jednak w praktyce przyjmuje się, że powinien być on stosowany również w stosunku do okresów zaliczalnych, ponieważ zwykle mają one taki charakter. Dlatego też Czytelnik nie powinien wliczać do stażu pracy, od którego zależy dodatek stażowy okresu prowadzenia własnego gospodarstwa przez pracownika, choć można również uznać, że dozwolone jest – zgodnie z zawartą w art. 18 k.p zasadą uprzywilejowania pracownika – uwzględnienie okresu nie pokrywającego się z okresami zatrudnienia, przypadającego przed nimi lub po nich, zwłaszcza wobec braku jakichkolwiek dodatkowych przesłanek do zastosowania art. ust. 1 pkt 1 ustawy o pracy na roli. Czytelnik ma natomiast uwzględnić okresy pracy w gospodarstwie rolnym, jeśli z dokumentów przedłożonych przez pracownika wynika, że pracował on w tym gospodarstwie w charakterze domownika, czyli gdy spełniał następujące kryteria:
- ukończone 16 lat,
- pozostawanie z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkiwanie na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
- stała praca w tym gospodarstwie rolnym i brak związania z rolnikiem stosunkiem pracy.
Ważne
W celu zaliczenia do stażu okresu pracy w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika, pracownik musi przedłożyć pracodawcy zaświadczenie z właściwego urzędu gminy, wydane na jego wniosek. A gdy jego sporządzenie jest niemożliwe – zeznania dwóch świadków (art. 3 ustawy o pracy na roli oraz wyrok NSA z 11 stycznia 2017 r., sygn. akt I OSK 2372/15).
Z przepisów ustawy o pracownikach samorządowych i rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (dalej: rozporządzenie) nie wynika sposób postępowania w razie przedstawienia przez pracownika dokumentów, które powinny być uwzględniane w stażu pracy, później niż dzień nawiązania stosunku pracy. W efekcie są dwie odmienne interpretacje.
Według pierwszej, pracownik samorządowy nabywa prawo do dodatku stażowego od momentu faktycznego udokumentowania wymaganego stażu pracy, bez obowiązku wyrównywania.
Druga natomiast zakłada, że pracownikowi należy się wyrównanie za trzy lata wstecz i ta wykładnia ma przeważającą liczbę zwolenników z uwagi na art. 38 ust. 1 i 5 ustawy o pracownikach samorządowych i § 7 rozporządzenia, których treść prowadzi do wniosku, że prawo do dodatku lub jego wyższej stawki powstaje z chwilą spełnienia warunków jego uzyskania (posiadania wymaganego ogólnego stażu pracy), a nie udokumentowania. Jeśli pracownik z pytania ma już co najmniej pięcioletni staż pracy, uwzględniający okres pracy w gospodarstwie rolnym jako domownik, Czytelnik nie musi dokonywać wyrównania dodatku za trzy lata wstecz, lecz od dnia zatrudnienia. I nie dolicza odsetek ustawowych, ponieważ nie spóźnił się z jego wypłatą (por. art. 481 § 1 k.c.).
Ważne
Okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym nie wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego lub innego świadczenia przysługującego z upływem roku pracy lub okresu krótszego niż jeden rok (art. 2 ustawy o pracy na roli).
Zasada pomijania okresów pracy w gospodarstwie rolnym w stażu urlopowym dotyczy tylko pracownika podejmującego pracę po raz pierwszy w życiu, który nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego po upływie każdego miesiąca w wymiarze 1/12 wymiaru przysługującego mu po przepracowaniu roku (art. 153 § 1 k.p.). Nie ma ona zatem zastosowania do pracownika z pytania. W jego przypadku Czytelnik powinien uwzględnić okres pracy w gospodarstwie w charakterze domownika.
Co do czasu prowadzenia przez niego własnego gospodarstwa rolnego, to od decyzji Czytelnika zależy jego uwzględnienie lub pominięcie. Mógłby tu odpowiednio zastosować art. 1541 § 2 k.p. Przepis ten przewiduje, że w przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.
Podstawa prawna: art. 36 ust. 2, art. 38 ust. 1 i 5, art. 43 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1282); art. 1 ust. 1, art. 2 i art. 3 ustawy z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310); art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 299 ze zm.); rozporządzenie Rady Ministrów z 15 maja 2018 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 936 ze zm.); art. 18, art. 153 § 1, art. 291 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.); art. 481 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.)
